Ishte
njeriu më i gjatë në lagje dhe të gjithë e thërrisnin Gjato.
Lindja tij qe tmerruese dhe përfolur shumë pasdarkeve duke pirë
çaj rusi, që vinte nga Cejloni dhe duke ngrënë patate të pjekura
apo hoshaf, që arrinin në tryezë nga kooperativa, kur klasa
punëtore besonte pushtetin dhe ishte pronare e madhe.
Me
zbritjen e vet në këtë botë, Gjato gati pat tejçuar mamin në
tjetrën. Pa ndihmën e mjekëve, vdekja do t’ i kishte dhuruar
shpirtin jetës, kurse jeta do ta kishte vdekur shpirtin. Ose,
mundësia e tretë ishte kjo: Gjato do të vdiste me mamin pa qarë
fare në këtë botë. Do t' i hiqej një tipar nacional qaramash, që
ecën paralel me shekuj. Jo vetëm pas lindjes dhe gjatë vdekjes,
por edhe brenda këtyre dy shfaqjeve teatrale në përleshje të
vazhdueshme të ndërsjellë, ku ngadhënjyese-humbëse shfaqej
vdekja e varrosur, edhe pse jeta i ngarendte pas vazhdimisht për ta
kapur dhe për ta lëshuar pa frymë përsëri, si
humbëse-ngadhënjyese.
Mjekët
pas shumë mundimeve, duke mos pasur mundësi tjetër, duke kuptuar
kokëfortësinë e Gjatos dhe refuzimin për t’ u lindur – ai
edhe nuk ishte trashur ashtu kot dhe zgjatur ashtu pa arsye -
vendosën ta prinin nënën në bark dhe ta nxirrnin atë si
disident, ilegalisht jashtë. Pra, në kundërshtim me rregullat
natyrore të lindjes dhe në mënyrë klandestine. Kufirin e vdekjes
dhe jetës kaloi Gjato si refugjat. Ndoshta kishte të drejtë me
refuzimin e lindjes. Kishte pasur kohë të mendojë nëntë muaj
mirë e mirë. Ndoshta dëshironte të lindej në një republikë
shqiptare të lirë, ku dikush merr lekë sa të dojë, ku dikush
mund të bëjë çfarë të dojë, ku dikush do të kishte liri sa të
dojë dhe ku dikush mund të blinte çfarë i dëshiron shpirti.
Domethënë për dikë një republikë të përndezur dhe plot epsh,
ku edhe shkrimtari plakarush do të pohojë, se nuk do të bënte
kurrë seks me një vashë, që ka më shumë se njëzet vjet. Ajo
lezet republikë ishte ëndërr, dëshirë e tepruar, teori utopike e
mesjetës, por nuk do të ekzistonte askund dhe askush nuk besonte se
mund të ngrihej.
Ndoshta
Gjato kishte ëndërruar edhe një republikë me mundësi të mëdha
penetruese, ku do të mjaftonte të ishe, për të qenë. Një
republikë, ku do të mjaftonte të thuhej: "Unë mendoj" dhe të
tjerët për
rreth, do
të sillnin prova me kova se ti je René
Descartes
personalisht dhe të falin pozitë sipërore. Ndoshta përfytyronte
një republikë racionale, ku për ta ruajtur interesin kombëtar,
njerëzit do të kursenin, do të hiqnin dorë edhe nga gruri i
shtrenjtë, do ta hanin atë të kafshëve dhe kështu kursimet e
grumbulluara fal krundeve, do t' ia falnin atdheut nga dëshira
e zjarrtë
për ta ndërtuar shtetin e fortë dhe armatën. Nuk dihet aq saktë
se çfarë kishte pasur ndërmend Gjato, por diçka e tillë mund të
merret me mend, sepse ai qysh në lindje, u shpall patriot. Madje,
gjatë lindjes së tij, ndodhi edhe një tërmet, që u shpjegua si
paralajmërim se zbritja e tij në tokë, do ta përdridhte kodin
moral dhe përdorte shkërdhecin për ta tundur sedrën qytetare.
Pastaj
edhe nuk ishte fat të lindesh voluminoz në një shtet, ku
shqiptarët e mëdhenj mund të dërgoheshin nëpër ujdhesat e
vendit, për të siguruar rehatinë dhe mbijetesën e
vëllazërim-bashkimit të fqinjëve. Edhe sot, dekada më vonë, nuk
mund të thuhet me siguri pse Gjato qe rebeluar kundër lindjes. As
ai nuk kanë qenë në gjendje kurrë të shpjegojë atë, e as sot
nuk di pse erdhi në këtë botë, kur asgjë nuk ka nxjerrë në
dritë, pos pacipërive. Madje, edhe dje në telefon, m' i
pështjelloi përgjigjet në dhjetëra mënyra dhe nuk kristalizoi
mendimin e vet, që mund të lidhej nyjë apo të varej në mur si
mendim logjik. Përgjigja tij ishte si ato pikturat abstrakte, që
dreqi nuk u bie në fije, çfarë kishte pasur ndërmend piktori, apo
në çfarë gjendje shpirtërore ishte katandisur gjatë pikturimit.
Ditën
e lindjes pat qarë Gjato si një fëmijë dy vjeçar. Plakat e
shpjeguan ngjarjen si kumt të ndonjë tmerri, që po priste
këmbëkryq pas dere. Disa thanë se ai do të bëhej njeri i madh
dhe kishin të drejtë. Gjato u bë shumë i gjatë. Tru nuk kishte
shumë, por pasion të sëmurë, abicie lëngatë, egoizëm të
skajshëm dhe trup gati sa dy kinezë. Madje, truri edhe nuk i duhej
aq sepse babai fitonte shumë si shqiptar i ndershëm dhe Gjato, nuk
duhej të brengosej nesër se me cilën biçikletë do të shkonte në
shkollë, ose me cilën makinë në gjimnaz apo fakultet.
Pesëdhjetë
e tetë centimetra i gjatë, gjashtë kilogram e dyqind e pesëdhjetë
gram u shfaq krenar në erën komuniste. Një infermiere telefonoi
Komitetin, sepse në këtë lindje shihte kërcënimin për
bashkëjetesën dhe rendin federal. Kryesisht lindja me prerje
cezariane, shkaktonte ethe dhe zjarrmi. Ajo kishte thënë se kjo
lindje ishte provokim, shenjë kundërrevolucioni, irredentizëm dhe
Gjato mund të shndërrohej në mit. Komiteti qe tubuar dhe pat
braktisur tubimin në heshtje. Askush nuk dinte çfarë vendime
kishin marrë ata. TANJUGU raportoi se është lindur një shqiptar
gati i gjatë, duke shtuar se nesër do të lindet një foshnje në
Kralevë, që do të jetë më i gjatë se ai për pesë centimetra
dhe më i rëndë për dy kilogram.
Jeta
e Gjatos quhej gjithmonë jetë ilegale, e dhunshme dhe se sikur të
kishte lindur në kohën e qypit, Gjato do të kishte vdekur pa emër,
tok me mamin, që kishte rritur atë për nëntë muaj, por që Gjato
i ardhshëm, po rritje për t' u mos bërë kurrë burrë. E lindën
me zor dhe u mbulua me
lot e jargë nga të qarët, pas
shtatë minutave pat heshtur dhe qe pajtuar me fatalizmin. Pas dy
javëve pat dalë me mamin nga spitali. Nuk pat quajtur askush bebe
një foshnje kaq të madhe, por të gjithë e thërrisnin Gjato
burri, më vonë përkëdhelshëm: Gjabu.
E patën ushqyer me
qumështin e nënës, madje pat thithur edhe ca sisa të grave
fqinje, kur nëna e tij qe sëmurë, pastaj vazhduan me të deles, të
lopës, të buallicës, dhe kur mbushi një vjet, “tetka Milenka“,
që banonte përballë, pat qerasur atë gjysmë ore me cicën e vet
të begatshme. Gjabu piu derisa u ngop, thua se ishte cicë shqiptare
dhe mezi e shkëputën nga thithi. Ky gjest bëri Milenkën si
shëmbëlltyrë të bashkëjetesës dhe për dy shkallë, kërceu në
pozitë para. Komiteti mori frymë thellë.
Gjabu
po zgjatej pa pushim. Erdhi koha të bëhej synet dhe u mblodhën
dhjetëra të ftuar në gosti. Ai u ndal para atit në korridor dhe
foli duke parë babin në sy pa përpëlitur qerpikët: ˮUnë nuk
dua ta shkurtoj hashimin.ˮ Nxitoi nëna pa frymë nga ballkoni, u
mblodhën motrat, por Gjabu foli dhe nuk i mbushte më njeri mendjen.
ˮNuk heq asnjë milimetër dhe pikë.ˮ Pas gjysmë ore përpjekje,
të ftuarit u kthyen në shtëpi duke pëshpëritur në mes vete dhe
përfundoi festa.
Në
klasën e parë ishte aq i madh sa ata të klasës së katërtë.
Ishte i paprekshëm, i paofendueshëm dhe shokët vështronte në kup
të kresë; aty ku asnjëri nuk mund ta sodiste veten. Gjabu ishte
krenaria e shtëpisë. I vetmi djalë pas shtatë motrave. Të gjitha
motrat ishin kameriere për të, kurse mami ishte kryekamerierja.
Mjaftonin dy rrudha në ballë të kridhej në dëshpërim e pikëllim
krejt familja. Gjato pyetej se çfarë ushqimi dëshironte, çfarë
kontorno, çfarë pije parapëlqente dhe kur të gjithë punonin, ai
shikonte filma vizatimor. Punën e kishte të ndaluar rreptësisht.
Një motër i sillte mishin e qengjit apo të viçit, një mbushte
gotën me ujë, tjetra i jepte bukën, tjetra i ofronte sallatën,
tjetra specat e fërguar, tjetra lëngun e saposhtrydhur të
portokallit, kurse mami rrinte në këmbë para tij për të kapur
shprehjen në fytyrë me një ëmbëlsirë, ose një frutë në dorë.
Nëse ai mblidhte buzët, motrat dhe mami vraponin në kuzhinë për
të gatuar diçka tjetër.
Në
klasën e tetë Gjabus i dilnin këmbët jashtë krevatit. U porosit
një enkas për të dhe desh pat acaruar bashkëjetesën e kombeve
dhe kombësive. Komiteti, që mbikëqyrte Gjaton, urdhëroi që
krevati të dërgohej në shtëpinë e tij natën, ose në agim,
sepse ky krevat, kaq i madh për një shqiptar, mund të shkaktonte
shqetësime dhe pezmatonte paqen dhe vetëqeverisjen. Me kalimin e
kohës, në shtëpi nuk e thërrisnin më Gjabu, por plot ledhatim:
Gjabush. Ishte shpresa e vetme për ta çuar tutje lozën e
Kreshnikëve.
Gjabushi
pas dhjetë viteve studimi të vrullshëm dhe të thellë, përfundoi
fakultetin juridik, u anëtarësua në Lidhjen Komuniste dhe u
punësua. Për të përforcuar vëllazërim-bashkimin dashuronte
vetëm gra joshqiptare. Dalëngadalë eci para me karrierë dhe me
ateizmin e tij agresiv dhe dashurinë ndaj shtetit, arriti të
ngjitej dhe rehatohet pranë majës. Edhe kur vendin mbuluan retë e
zeza, edhe kur pasuan shtrëngatat me shkreptima, bubullima e
turfullima murrlani, Gjabushi qëndroi besnik vijës së tij dhe qe
shpërblyer me titullin lajkamadh: ˮShqiptar i ndershëm.ˮ
Meqenëse Gjabushi ishte i gjatë dhe shihte më larg se të tjerët,
braktisi majën e mëparshme dhe iu bashkëngjit alternativës tani
si patriot dhe kundër shtetit në shembje e sipër. U shpërblye
edhe për këtë kërcim në botëkuptime dhe përparoi shpejt edhe
aty deri në rrethin më të ngushtë të udhëheqësve gjatë epokës
së zjarrit dhe hekurit. Këtu i dhuruan titullin: „Shqiptar
atdhetar.”
Me
vonesë, por Gjabushi duhej martuar. Filluan bisedimet, debatet dhe
duhej nuse, që i përshtatej atij. U angazhuan shtatë shkues. Duhej
nuse që do ta kënaqte atë dhe do ta shërbente. Gjabushi
kundërshtoi shtatë nuse, që i sollën për sfilatë në shtëpi të
premten, të shtunën dhe të dielën dhe me çdonjërën, llafosi
një çerek ore. Njëra ishte një kuintal, tjetra truphollë si
sorkadhe, e treta as e hollë as e trashë, e katërta bionde, e
pesta flokëzezë, e gjashta sisëmadhe dhe e shtata mezi mbahej në
këmbë dhe e trashë, shumë më pak se gjysma e së parës. Gjato
kishte refuzuar të gjitha me një arsyetim të çuditshëm, që
flaku krejt lagjen në zhgënjim dhe trishtim: ˮNuk dua vajzë të
virgjër. Ato nuk dinë asgjë. Sikur të kishin qenë të mira, nuk do
të kishin shpëtuar. Atë që nuk e ka dashur askush, nuk e dua as
unëˮ, kishte piskatur ai dhe familja ishte pllakosur në hidhërim
dhe zi.
ˮNuk
dua dhe pikëˮ, kishte piskatur përsëri. ˮNuset që nuk kanë
pasur kurrë një të dashurˮ, kishte shtuar i mërdhezur, ˮmë
vonë pendohen dhe tradhtojnë burrin nga kurreshtja.ˮ Familja u
tërhoq në kuzhinë dhe ia plasën vajit. Qenë brengosur aq shumë
dhe me net të tëra kishin ngelur pa gjumë, në fund kishin marrë
vendimin t' i shkruanin disa hajmali, por asnjëra nuk ndihmoi.
Gjabushi foli përsëri dhe tha: ˮUnë dua për nuse Shkurten.ˮ E
kush ishte Shkurtja? Shkurtja qe lëshuar para dy javëve nga burri
natën e dasmës, pikërisht pse i pat falur virgjërinë Shabi
Delisë. Këtë dinte edhe Gjabushi. Motrat ia plasën vajit, i ati
solli kokën dhe i fshiu lotët shoqes. Ishte një çast aq tragjik,
aq shtëllungë, aq ndrydhës, sa askush në botë nuk mund ta
shtjellonte. ˮShkurtja është gati sa gjysma e tij. Së bashku do
të dukeshin si dy “Ii“: si “I” e madhe e shtypit dhe si “i”
shumë e vogël e shtypit. Iiii çfarë na gjeti!ˮ, mendoi babai.
Tri ditët para fejesës Gjabushi dhe Shkurtja qenë temë debatesh,
diskutimesh dhe rrëfimesh. Pastaj pushuan ca, por pëshpërimat
dëgjoheshin akoma prej lagje në lagje, në qendër të qytetit,
nëpër ara, nëpër livadhe dhe nëpër fshatrat për rreth.
Gjabushi qe stërvitur mirë me thithjen e cicave të huaja dhe si i
pafytyrë, ecte me të fejuarën dorë për dore dhe puthte edhe
rrugës. Pas dy muajve bëri një dasmë shumë të madhe, ku pat
ftuar shumë njerëz dhe çudia përfundoi. Krejt Komiteti qe ftuar
në gosti. Gjato hyri dhëndër dhe nuk doli tri ditë nga dhoma e
fjetjes. Nëna dhe motrat linin kafen e domosdoshme në mëngjes,
drekën dhe darkën në pragun e derës dhe Gjabushi nuk lejoi të
pengohet në lumturinë e tij. Në dhomë dëgjonte ai muzikë të
Zdravkos. Në mëngjes, në drekë, pasdreke, në mbrëmje
dëgjoheshin oshtima, pëshpëritje, piskama dhe pastaj për disa orë
përsëri muzikë me zë të ulët. Ditën e katërtë, gratë nuk
duruan më dhe u nisë një karavan kokëfortë për ta parë nusen
dhe për t' ua marrë dorën Shkurtja. Gjabushi mori atë dhe iku në
Varna të Bullgarisë për një muaj të plotë.
Atë
ditë shpërtheu përsëri debati. Gjabushi e kishte tepruar.
Gjabushi nuk po arratisej si krye temë që nga fillimi i vitit:
Gjabushi nuk u bë synet. Gjabushi kundërshtoi virgjëreshat.
Gjabushi iku pa mbaruar ritualet e dasmës. Gjabushi shqiptar i
ndershëm. Gjabushi patriot shqiptar. Gjabushi i gjatë alamet.
Gjabushi i pafytyrë. Llafet rinisën përhapjen pikë së pari tek
fqinjët, pastaj rrodhën në lagje, pastaj u derdhën në rrugën
kryesore, që shpinte në qendër, vazhduan drejt, lakuan majtas,
lakuan djathtas në çdo rrugicë, që i bashkëngjitej kryesores, u
shpërndanë në qendër të qytetit, në treg, nëpër pallate prej
dere në derë, nxituan prej kati në kat, pastaj vazhduan nëpër
kafene, autobus, tren dhe duke dalë nga qyteti, vërshuan fshatrat
për rreth duke u zbrazur rrebesh nëpër krejt krahinën. Pasuan
retë e zeza me pika të trasha shiu. Kur u kthye Gjabushi nga
pushimi, shqyrtimet po vlonin akoma dhe ishin shtuar hamendjet, se
mund ta kishin ndërruar në spital me një fëmijë të një kombi
tjetër.
Nëna
e tij pat ulur shaminë para ballit dhe nuk kishte guxim të
vështronte njeri në sy. I ati qe ngujuar sipas rregullave të
Kanunit pa gjakmarrje. Për sjelljen e tij të gjithë në shtëpi
dhe jashtë, akuzonin cicën e Milenkës. Tashmë ishin të bindur se
UDBA kishte porositur cicën e saj. Këtë dëshmoi edhe shkrimtari i
oborrit të huaj dhe foli si Zaratustra: ˮCica është garantuese e
përkatësisë kombëtare, mungesa saj, dëshmi dezertimi.ˮ Edhe pse
ky vet një kohë të gjatë pat harruar dhe shpërfillur qumështin
e sisë amnore.
Kur
pa zinë në shtëpi, Gjabushi thirri në raport prindërit dhe të
gjitha motrat dhe u tha shkurt e qartë: ˮNëse vazhdoni të sillen
si në ditë zie, unë Gjabush Kreshniku, do ta pres lucin dhe nuk do
të krijoj familje, kështu, loza e kreshnikëve, jo se do të
faroset, por do të shfaroset për gjithmonë!ˮ Familja mbeti
gojëhapur, e shtangur dhe askush nuk kishte guximin të dyshojë se
Gjabushi, do ta bënte veten sakat. “Do ta quajnë ˮPaluc!“,
mendoi i ati dhe futi kokën ndërmjet dy duarve. Të nesermen i ati
doli në treg, nëna ngriti shaminë, motrat përshëndetnin me
respekt Shkurten dhe u rikthye qeshja dhe buzëqeshja në fis.
Para
pak kohe shkrepi përsëri llafi për Gjabushin dhe njerëzit po
pyesnin pse nga dashuria e tepruar për shtetin, llufitëm edhe
krunde, por përsëri Gjabushin ndër personazhet me rëndësi në
fabrikën e shpresave. Përgjigje nuk kishte askush, madje se gjendja
ishte bërë e pashpresë, e pa rrugëdalje, plot tym e mjegull,
tregonte edhe heshtja kolektive e plakave, që ishin si sizmografe
dhe pas çdo çudie, pas çdo pafytyrësie, parakallëzonin rrezikun,
që shihnin ato galuc. Tani po trishtonin me heshtjen e tyre si
përmendoret e memerta të Budës.
Sot
Gjabushi mban pozitën e tij, edhe pse askush nuk e do, por të
gjithë kanë respekt të veçantë për të, jo aq shumë për
mençurinë, por shumica kanë frikë kokëfortësinë, shkathtësinë,
shkakësinë, dinakërinë, këmbënguljen, se mund të ndryshojë
botëkuptimin edhe një herë dhe rrënojë pallatin e ndërtuar me
qerpiç. Unë Gjabushin e dua si gjithë shqiptarët, jo pse e njoh
nga afër dhe njoh intimitetet dhe perversionet e tij, mirëpo më
tmerron e trishton, se është shumë i fuqishëm dhe ka shumë
përkrahje në Veri. Ai diti të shndërrohej në hardhucë
zvarranik, por diti të bëhej edhe kalë shale fisnik. Aftësi
gjeniale për jetë paralele. Lindi me dhunë dhe nuk mënjanohet pa
dhunë. Lindi pa dëshirë dhe do të vdesë pa dëshirë. Në çastin
kur përfitoi, u bë tradhtar, në çastin kur përfitoi u bë
atdhetar, para tre muajve u bë edhe synet tinëz. Këto aftësi
bëjnë atë personalitet që duhet adhuruar nga zori. Gjabushi
mbështeti për mur edhe princin mitologjik të mesjetës, pastë
mëshirën e providencës për vendin e dytë.
Hapësirën
që përthekon me vështrim falë gjatësisë, idetë që shihte në
ngurtësim e sipër në shoqëri, nuhatja zagareske e epokave dhe
aftësitë parashikuese për t' i marrë me mend dhe parakapur
fenomenet në lëvizje, kokëfortësia, këmbëngulja shpërfillëse,
bëjnë atë të rrezikshëm dhe nga frika e madhe, kam goxha
konsideratë. Në emër të oportunizmit duhet kapërdirë jo vetëm
lindjen dhe jetën ilegale, por edhe këmbënguljen për të
përfituar në të gjitha rendet deri në vdekje. Natyrisht se duhet
hequr kapelën, ose përkulur si japonez duarpalosur para Gjabushit
të urtë, që erdhi, që pa dhe që fitoi kur deshi dhe si deshi.
Sot
mora në telefon kryeplakën e lagjes, që sapo mbushi 88 vjet dhe
pyeta:
“Çfarë mendon për këtë dukuri dhe ecuri?
“Çfarë mendon për këtë dukuri dhe ecuri?
„Është
seneja e kënaçeve!”, tha ajo.
“E
kënaçeve?”, përsërita, “kush janë tani ato?”
„Teneqe,
hekurishte të ndryshkët, që hidhen në pleh...Seneja e njerëzve
që thithin çdo cicë, që u shfaqet para turirit, nëse përfitojnë
vet...” dhe lëshoi dorëzën e telefonit.
Fotografia marrë nga gazeta bretoneze: Breiz Atao
BOTA SOT
Libra nga Lis Bukuroca:
Shtatë parimet e dashurisë (dashuria në shumë versione, nga lindja deri në vdekje dhe parakushtet e lumturisë)
Ngjyrat e dashurisë (roman me Kanun erotik, vetëm për lexues të moshës madhore)
Letër burrave (I) (si shkatërrohet lumturia në familje dhe shkaqet)
Letër burrave (II) (si shkatërrohet lumturia në familje dhe shkaqet)
Hijedritat e jetës (poezi dashurie, erotike, politike…)
Die Asylbewerber: Eine Komödie in drei Akten (Komedi gjermanisht)
Ribotime, plotësime dhe redaktime si libra elektronikë
Shtatë parimet e dashurisë, botimi i parë qershor 202
Ngjyrat e dashurisë (vetëm për lexues të moshës madhore )
Hijedritat e jetës 2010-2019
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen