Lumja i ka fajet

Nuk më kujtohet më cili viti ishte. Duhet të ketë qenë ndërmjet viteve 1970/1974. Në Kumanovë binte një shi rrebesh; po derdhej si me kova, shoqëruar me furtunë të furishme dhe breshër. Nana* kërkoi prej neve fëmijëve të dilnim në ballkon dhe të hanim nga një kokërr kokrrize për ta ndalur breshrin. Ne nxituam drejt ballkonit. 

Im atë, me nipin, po tymonin aty cigare dhe shikonin atë shtrëngatë, ku pemët po përplaseshin përdhe.

“Po i kruhet zotit!”, tha nipi.

Kur e dëgjoi nana, u largua e trishtuar. Ende pa hyrë ajo në korridor, shpërtheu një bubullimë e zgjatur, së cilës në fund iu bashkëngjit vetëtima. Ajo flakëroi me plot vija të degëzuara dhe pastaj i shtoi vetes një shkrepje përfundimtare, një goditje shurdhuese. Një grimë më vonë, u dëgjuan përsëri shushurimat e breshrit dhe erës.

“E mori n’çafë dika…”, tha babai.

“Neve viç na fotografoi.”, ia ktheu nipi duke u qeshur dhe flaki cigaren në oborr.

Përballë shtëpisë sonë, nja 400 metra larg, gjendej një vijë e hollë përroske. Ajo qe shndërruar tani në një lumë të rrëmbyeshme dhe barte mbi vete makina, televizorë, frigoriferë, pemë të shkulura dhe lloj-lloj orendi, që i kishte nxjerrë nga shtëpitë. 

Nana kishte frikë se po vinte apokalipsi dhe na thirri të hynim brenda. 

“Mos naj shurdho böthen, shko e gatuj!” i tha im atë. Ne fëmijët vrapuam pas saj.

Për fat atë ditë nuk përfundoi bota, siç pandehte nana. Pas diku dy orëve ndryshoi moti. Tani pikonte vetëm nga pemët kur i shkundte era e lehtë dhe herë-herë, dëgjohej ndonjë curril nga pullazet. Lagjja dukej si e shkatërruar: tjegulla, libra, baltë, valixhe, çanta, këpucë dhe hedhurina. Te lumi ishin ndalur makinat të grumbulluara një mbi një, si në një stok.

Para se të binte terri, dolën të gjithë fqinjët jashtë. Ne fëmijët qëndruam kureshtarë pranë tyre.

”Lumja i ka fajet!”, tha Dema.

“Pse?”, pyeti  Rama. 

“Ajo kurva e ka le ni kopil dhe e kanë shti n’dhe ngat arës Qamilit! E di une!” 

Të tjerët, pesë apo gjashtë, e dëgjuan dhe nuk thanë asgjë. Ne fëmijët u shikuam në mes vete. Të gjithë ishim djem. Pas pak, ai vazhdoi me shpjegimin e tij.

“Shivi nuk nalet, nashta bahet edhe qameti, deri kur t’nxirret kopili jashtë…”, shtoi ai.  Askush nuk e vuri në dyshim atë mendim, por vetëm pohuan me tundje koke.

…

Unë e pata besuar shpjegimin. Edhe shokët e mi. Ne besonim atëherë se kur vajza zgjedh të dashurin e vet, ajo bëhej kurvë. Jo vetëm, por edhe nëse buzëqesh me një shok të klasës, edhe nëse e ka fustanin deri te gjunjët, pantallonat pak të ngushta, apo një pullë të zbërthyer në gjoks. Thjeshtë nëse ajo nuk shërbente e pafjalë në shtëpi, apo nëse zbukurohej, e meritonte atë fjalë. Ose më saktë: djali që refuzohej, kishte të drejtë ta quante vajzën kurvë. Ishte vetëmbrojtje krejtësisht normale. Rifitim i ftyrës.

Pra, nëse vajza shkonte dhe shtrihej në një krevat me një burrë, që ia kishin zgjedhur prindërit, ishte e moralshme, sepse kishte lejuar dhunimin e vet nga një burrë i panjohur. Me vendimin e prindërve. Që nga dita e martesës, ajo braktiste pushtetin e prindërve dhe duhej t’i nënshtrohej, natyrisht pas seksit me njeriun, që nuk e kishte parë ndoshta kurrë në jetë, autoritetit të burrit. Ai nuk duhej të tregonte asnjë emocion, as dashuri, sepse dashuria mund ta dobësonte dhe t’ia anulonte burrërinë dhe kështu, i merrej ftyra. 

Çdonjëri besonte se kishte ftyrë! Edhe pse si silleshin me çikat dhe motrat, gati asnjërit nuk i kishte mbetur ajo. Dhe ai njeri me ftyrë, ai duhej bashkëshorten vetëm ta përdorte, jo ta donte. Ishin kohë të liga për vajzat. Shumë të liga për të gjitha gratë. Ishin kohë kur vajzat çnjerëzoheshin, dehumanizoheshin, kështu keqtrajtimi mund të bëhej pa dhembje.

…

Sidoqoftë pas shtrëngatës, bebja nuk u gjet askund, por e besonin të gjithë se duhej të ishte diku. Çudia ishte se zoti i tyre e kishte lejuar seksin e Lumes, i kishte dëgjuar ofshamat e Lumes dhe të dashurit, e kishte krijuar beben në trupin e Lumes, ia kishte dhënë shpirtin në trupin e saj, por më vonë, do t’ia nxirrte nga varri me tmerre, duke dëmtuar edhe ata që nuk kishin bërë seks si Lumja. Aty pata kuptuar se ata nuk i besonin një zoti, por e ëndërronin, e besonin një zot, që ishte i mirë vetëm për burrat, prandaj gati të gjitha nanat vuanin. Vuanin dhe qanin fatin e tyre.

Shkurt, zoti i tyre, nuk dinte si mund të pengohej seksi, por dinte si zhvarrosej bebja. Në fakt zoti i tyre nuk dinte asgjë më shumë sesa dinin ata vetë. Si fëmijë për një çast qesh habitur me shpjegimin, por e pata besuar. Arsyeja? Nuk e di, ndoshta besoja se ata ishin të rritur dhe duhej të dinin më shumë se unë. Ose, e kisha besuar sepse të besuarit është më i lehtë sesa të menduarit.

…

Dy fjalë për zonjën Lume: Zonja Lume nuk kishte mbetur kurrë shtatzënë para martesës. E vërtetë se ajo qe dashuruar disa herë, por disa herë qe ndarë. Ajo dëshironte një burrë për të krijuar një familje, jo një shef, jo një pronar. Lumja ishte vajzë shumë e mençur dhe shumë e bukur; e hollë, e gjatë dhe krenare me bukurinë e saj. Ishte kënaqësi të vështrohej Lumja. Thjeshtë për ne ishte fat që e kishim. Disa vite më vonë, u martua. E gjet të vërtetin. Ajo jeton ende me burrin e vet, të cilin e pat zgjedhur vetë dhe kanë krijuar një familje me dashuri, që jeton me dashuri. Tash duhet t'i ketë 81 vjet.

Përsiatje shtesë për dashurinë si emocion, ëndërr dhe dëshirim

Nuk ka siguri se dashuria e parë mund të jetë më e mira: ndoshta as e dyta, as e treta, as e katërta e kështu me radhë. Dashuritë e kaluara nuk janë dështime, as turp, as kundërvajtje, por janë thjeshtë përpjekje për ta arritur qëllimin.

Dashuritë e kaluara janë thjeshtë provime nga të cilat marrim mësime për jetën. Për dashurinë e ardhshme. Çdo njeri ka një biografi dhe një, ta quajmë, Erografi. Domethënë, një biografi të dashurive të ëndërruara, të dëshiruara, apo të përjetuara dhe përfunduara.

Në fakt zgjedhja e partnerit apo partneres së jetës është si zgjedhja e këpucëve. Duhet të bëjmë një rrugë të gjatë dhe na duhen këpucë komode.  Shumë këpucë mund të na duken të bukura, të na pëlqejnë, i provojmë, por na shtrëngojnë. I provojmë tjerat, janë të mëdha. Dhe vazhdojmë derisa t’i gjejmë këpucët e rehatshme për të ecur sigurt nëpër jetën e gjatë dhe jo gjithmonë të lehtë. 

Ashtu si nuk na bëjnë këpucët, ashtu mund të mos na bëjë edhe ndonjë dashuri. Nëse këpucët duhet të na rrinë mirë, duhet të na rrijë mirë edhe dashuria me njeriun që e duam. Është më e pamoralshme të jetohet me njeriun që nuk na do dhe që nuk e duam, sesa ndarja ose shkurorëzimi...

(Shpjegim: Kopil në kohën kur isha unë fëmijë quhej foshnja që lindej nga dashuria e dy të rinjve, të cilit kishin bërë seks para martesës, pa lejen e prindërve. Kurvë quhej çdo vajzë, që kundërshtonte nënshtrimin e plotë.)

• NANËN nuk mund ta quaj nënë, e aq më më pak “ime MË” sepse më duket se po e zvogëloj, po shtrydhi, po e asgjësoj  në shkronja të shurdhëta. Ajo ishte NANË. Nënat e huaja mund t’i quaj NËNA, por jo timen, sepse vetëm fjala NANË tingëllon dhe më mundëson të kuptoj rolin dhe përkushtimin real të saj. Nëna më largon shumë nga NANA…