A do të vrisnit njeriun e pafajshëm? (Psikologji 7)

Studimi i të bindurit i Millgramit 

(Respektimi i urdhrit)

Stanley Millgram deshi të kuptojë se si njerëzit e zakonshëm, mund të kryejnë tmerre të jashtëzakonshme. Ai u frymëzua nga shembulli i tmerrshëm i Holokaustit, kur qytetarët e zakonshëm dhe ushtarët, bashkëpunuan me nazistët. Në eksperimentet e tij, vullnetarët morën pjesë në një “Studim të kujtesës.”

Ju duhet t’ i shkaktoni elektroshok një pjesëmarrësi tjetër, sa herë që ai harron gjërat.

Goditjet thjesht ishin shtirje, kurse i intervistuari ishte një aktor që bërtiste dhe protestonte, sa herë vullnetari i dërgonte shok elektrik më të fortë.

A do t’i jepnin njerëzit e zakonshëm në disa rrethana shok vdekjeprurës njerëzve të pafajshëm? Nëse një shkencëtar me një mantel të bardhë qëndronte në dhomë duke e paralajmëruar pjesëmarrësin: “Eksperimenti kërkon që të vazhdoni!”, 65 për qind ishin të gatshëm të godasin harrestarin me një shok elektrik vdekjeprurës.

Në fakt, studimi i Millgramit përbëhej nga 18 seri eksperimentesh, ku hulumtoheshin faktorët e ndryshëm, që ndikojnë në të bindurit, në zbatimin e urdhrit i kërkuar nga një person me autoritet duke dhënë goditje vdekjeprurëse. Ai zbuloi se mosnjohja e viktimës,  autoriteti i personit urdhërues si dhe prania e tjerëve, të cilët në të njëjtën situatë bindeshin dhe zbatonin urdhrat,  rrisnin gjasat për të zbatuar një urdhër për vrasje.

A do të godisnit një person të pafajshëm me një elektroshok vdekjeprurës vetëm për shkak se nje person me autoritet ju ka urdhëruar ta bëni? Hulumtimi tregon se ekziston mundësi e madhe që ta bëni edhe ju.  Ne të gjithë jemi në gjendje t’ u bëjmë të tjerëve gjëra më të liga, kur autoriteti kërkon atë prej nesh.

Kur Millgram u përshkroi qasjet e tij një grupi të psikiatërve, ata thanë se vetëm një “grup periferik patologjik” do t’i bindej udhëheqësit të eksperimenteve deri në vdekje. Shumë prej atyre që e dëgjojnë studimin e Millgramit kundërshtuan me këmbëngulej duke pohuar se njerëzit e sotëm janë të ndryshëm. (Millgram bëri hulumtimet  e tij në vitet 1960-1970). Fatkeqësisht, mësimi që na jep Millgram për rreziqet e të të bindurit ndaj pushtetit, është po aq i vërtetë sot, si kur ai bëri studimin e tij.