Akuza

“Kryqëzoje Hirorin, Pilat, nuk na duhet...!”

Albanopolisin e ndante rruga në dy pjesë. Ajo zgjerohej aty në mes, ku ishte një shesh i madh gati i rrumbullakët dhe përsëri ngushtohej e vazhdonte deri te shtëpia e fundit, ku edhe mbyllej. Në qendër banonin banorët e vjetër dhe ndërmjet shtëpive të tyre gjendeshin edhe farkëtarë dhe punëtori ku mund të blihej pëlhura apo shtëpiza ku shitej vera. Në pjesën perëndimore të sheshit, mu pranë kështjellës së djegur ilire, Hirori u ndalë për disa çaste para Zyrës Romake dhe vazhdoi tutje. Vështroi një copë herë dy fëmijë, që vrapuan pas një karroce të ngarkuar me deltinë dhe u nis drejt arenës. Në shesh gjendej edhe farkëtari i njohur Bato, që bënte shpata, thika, shtiza dhe mburoja. Disa hapa larg tij, ngrihej faltorja, ku ilirët i luteshin Perëndive të tyre. Pranë saj edhe punëtoria e Datorit flokëbardhë e mjekërthinjur, i cili prodhonte qypa dhe poç. Ai shiste edhe verë.

Për këtë proces gjyqësor ishte ftuar Pilati vet. Gjykimi nuk do të mbahej në Zyrën Romake, por në arenën e cila gjendej nja njëqind hapa pas saj. Interesi ishte i madh dhe lajmi ishte përhapur në tërë Perandorinë. Lajmi madje kishte mbërri edhe në Gali dhe deri në Germani.

Herët në mëngjes ra një shi i shoqëruar me murmurima. Javë të tëra banorët ishin lutur në faltore për këtë, megjithatë nuk zgjati shumë dhe pos zhurmës së madhe, pak pika shiu freskuan qytetin dhe fushat. Tani retë kishin nisur të davariten dhe dielli kishte pikasur pjesën perëndimore të qytetit. Lindoren akoma jo.

Para hyrjes së arenës prisnin disa veta me çekan dhe gozhda në duar, tre të tjerë mbështetën ngadalë një kryq të madh pjerrtas në një mur gjysmë të rrënuar dhe kthyen shikimin drejt Hirorit duke menduar: “Të erdhi fundi! Fundi i fundit!”

Turma duke u shtyrë u fut brenda menjëherë pas tij. Ai zbriti ngadalë nëpër shkallë dhe zuri vend në mes të rreshtit të parë. Pasi u ulë publiku, nuk u dëgjua asnjë fëshfëritje më. Ilirët të heshtur prisnin gjykimin. Sot paradite i tërë Albanopolisi ishte derdhur në arenë. Kishte disa muaj që kishin vërshuar qytetin kasnec të ndryshëm. Lajmërohej ardhja e guvernatorit romak dhe flitej për rëndësinë e gjykimit. Në qytet thuhej se do të gozhdohej një shkrimtar nga fisi albanëve. Shumë të ditur mendonin se me këtë proces, bota ilire do të ndahej në dy copa: në atë perëndimore dhe në atë lindore. Krejt varej nga vendimi i Pilatit. Kasius Re hyri nga një derë anësore nga fundi i arenës dhe u ulë majtas nga tryeza e madhe, që gjendej në mes të podiumit.

Disa çaste më vonë, nga njëjta hyrje, u shfaq guvernatori. Pas tij Zulma, që shërbente si përkthyese.

- “ Në këmbë, Pontius Pilatus”, bërtiti një legjionar ilir. Ai ishte veshur me një togë të kuqe dhe pas tij hynë edhe dhjetëra ushtarë romak për të siguruar rendin.

Të pranishmit u ngritën me plot respekt.

- “Çekanët dhe gozhdët jashtë arenës”, urdhëroi Pilati akoma pa u ulur, kur pa se njëri e ngriti lart.

Pilati lëshoi një grumbull me papirus mbi tryezën e madhe. Majtas dhe djathtas u ulën edhe dy bashkëpunëtorët e tij. Disa veta nga radha e tretë u përkulën, morën veglat e tyre dhe i çuan përjashta duke i lëshuar përtokë pranë kryqit.

Ato ishin të madhësive të ndryshme: çekan të ndryshkët, gozhda të shtrembëta, të gjata, shumë të gjata, të vjetra dhe shumë të reja. Nuk ndryshonte vetëm forma, por edhe materiali i ndërtimit të tyre. Disa nuk dukeshin si gozhda. Ishin shumë të trasha ose shumë të shkurtra. Madje edhe arsyeja pse ndonjë hekur ishte bërë gozhdë, pse tjetri çekan, kishte historinë e vet të gjatë. Zanafilla kishte rëndësi të madhe. Luante rol edhe vendi në Perandori, ku ishte shkrirë hekuri, si dhe origjina e farkëtarit, që i kishte dhënë formën përfundimtare dhe synimet e tij. Kjo ishte me peshë. Gozhdë apo çekan dhe prej kujt dhe për kë! Njëri pa tjetrën nuk bënte apo çekani mund edhe të përdorej, por pa gozhdën përshtypja nuk ishte e plotë, nuk ishte mbresëlënëse dhe jo aq tmerruese.

Disa plebenj kishin marrë me vete edhe pyka.

- “Ilirë, këtu kemi disa kallëzime”, u dëgjua zëri i lartë i Pilatit. “Do të dëgjohen dëshmitë”, shtoi ai duke rregulluar togën e qëndisur dhe duke i hedhur një vështrim shëtitës arenës. Hiror Ka, kryeshkrimtar ilir, akuzohet prej ilirëve për vrasje, internime, vjedhje dhe keqpërdorim të Kaligulës, në mes të tjerash. Mirëpo në fillim, Kasius Re, shkrimtar, në rolin e prokurorit, nga Dardhania, do të lexojë akuzën”, shtoi ai. “Pas tij edhe disa dëshmitarë nga plebenjtë. Kjo akuzë është shkruar nga tre ilirë të ndritur, dhe disa plebenj”, tha Pilati duke ngritur kokën ngadalë. Ai goditi me çekanë mbi një enë të metaltë duke i bërë shenjë me kokë prokurorit. Kasius Re u ngritë, bëri disa hapa në podium dhe u ndalë pranë tryezës së Pilatit.

- “Shkëlqesi, i nderuar Pilat. Të nderuar ilirë të ndritur dhe ju plebenj“,ktheu kokën drejt lindjes, “dhe ju të mashtruar dhe të vetmashtruar”, ktheu shikimin nga perëndimi i arenës dhe tha: “ Akuza përmban shtatëqind fletë papirus, sot, shkurtimisht, do të përmenden në mënyrë që të sillet një vendim ashtu si e meriton Hiror Ka. Guvernatori i nderuar është njoftuar më parë, me shkrim...”

Në hyrje u krijua një rrëmujë e madhe. Pilati ndërpreu prokurorin.

- “Kush nuk ka vend le të rrijë në këmbë, prapa ose anash”, bërtiti ai.

Turma u nda në dy drejtime, majtas dhe djathtas, një numër i madh mbeti pranë hyrjes. Kishin ardhur edhe shumë ilirë nga vendet e largëta. Turma arrinte deri te punëtoria e Batos. Prijësit e albanëve, taulantëve, japodëve, liburnëve, dardhanëve, enkelejve madje edhe të venetëve dhe mesapëve kishin kalëruar ditë të tëra për të marrë pjesë në këtë gjykim. Tre veta në hyrje ngritën çekanët në ajër, me dorën tjetër, me pëllëmbë i binin gjoksit duke bërtitur: “Huhu, huhu huuuuuuammmmë! Huhu, huhu, huuuuuuammmmë!”

-“ Kryqëzoje Pilat, në kryq!”, tha njëri me mjekër duke tundur çekanin në ajër.

-“ Prejani kokën, me shpat ilire, Pilat! Me shpatën e Batos!”, bërtiti një kokëtullac i dehur.

Në arenë u krijua një zhurmë e madhe, e cila pushoi pas goditjes me çekan të Pilatit dhe kërcënimit se do t´i nxjerrë jashtë. Ushtarët romak u nisën drejt tyre, ilirët u qetësuan.

-“Vazhdo!”, urdhëroi ai prokurorin Kasius.

Prokurori shikoi të pranishmit pastaj Pilatin dhe shfletoi papiruset e veta.

-“ Ai ka keqpërdorë Kaligulën, shkëlqesi”. Një “buuuu” u dëgjua në arenë. Prokurori nuk u shqetësua nga ky mospajtim.

- “Ai ka shkruar me një qëllim”, tha ai: “ta izolojë Ilirinë nga provincat tjera të Perandorisë dhe të sillet si Pater Patriae”, shtoi ai në latinisht. Zulma e përktheu.

-“Ashtu është”, u dëgjua zëri i një iliri picërr, që u tkurrë duke fshehur kokën pas shpinës së një njeriu të gjatë, që nga pamja e jashtme dukej se vinte nga Germania.

- “Kaligula”, vazhdoi Kasius, “ka shpërndarë fshehtas librat e tij në Gali. Ato nuk e meritojnë këtë”, tha ai me plot bindje duke tundur gishtin tregues në ajër. “Shpërndarja e tillë dëmton mendësinë tonë gjysmë lindore”,shtoi duke ngritur zërin Kasius.

“Na lazdron! Pse na lazdron? Na trullos! Pse na trullos?” Zulma i pëshpëriste Pilatit në vesh dhe ai pohonte me kokë.

“ Na përkëdhelë padrejtësisht, shkëlqesi, deri në dalldi, sepse besojmë se jemi të mirë, në fakt jemi shumë të keq! Shumë të keq!”, përsëriti ai duke vështruar Pilatin. “ I nderuar Pilat, ky ka marrë guximin të na shpallë ilirë perëndimor”, shtoi ai duke e parë Pilatin drejt në sy.

“A nuk shihet qartë se jemi gjysmë perëndimorë, gjysmë lindorë”, tha ai duke kthyer kokën drejt të pranishmëve, sikur dëshironte të thoshte: “A nuk i sheh këta pasardhës të Kleopatrës këtu, shkëlqesi?!”

Nga fytyra e guvernatorit nuk kuptohej, e gëzonin këto akuza apo e dëshpëronin. Fytyra e tij nuk jepte asnjë trajtë paradëftuese. Rrinte si një përmendore romake dhe nuk lëvizej nga vendi: as nuk kafshonte buzët, as nuk ngryste vetullat. Herë pas here tundte vetëm kokën derisa përkthente Zulma. Tre ushtarë romak pas tij me shtiza në dorë qëndronin drejt, pa lëvizur dhe dukeshin krenar. Pilati rrinte me një pamje të rëndë, sikur dëshironte të thoshte: “civicus romanes sum!” Publiku në sallë përcillte akuzën i përqendruar. Gati nuk kishte ilirë, që dyshonte se sot nuk do të bëhej kryqëzimi. Të gjithë kishin dëgjuar nga misionarë se Pilati lejonte gozhdime, nëse atë e dëshironte populli! Madje ai gozhdime u dhuronte popujve me kënaqësi, me rëndësi ishte dëshira e shumicës! Kështu blihej edhe qetësia e tyre!

- “Unë nuk do të ndalem në imtësi”, vazhdoi Kasius Re, “ por, dua të shtojë edhe këtë: nuk mund të jetë dikush i madh në diktaturën e Kaligulës, e të mbetet i madh në republikën e Salius Julius Qesarit. I nderuar Pilat, na duhen njerëz të rinj, ky duhet të rrëzohet! Domosdoshmërish! Të përjashtohet nga jeta ilire! Sa më shpejt, aq më mirë! Unë mendoj se gozhdimi është i vetmi dënim i arsyeshëm. Kaq kisha”, tha ai dhe u kthye në vendin e vet me hapa të shpejtë. Disa veta nga radha e tretë duartrokitën. Të tjerët heshtën. Prokurori zuri vend nja pesë hapa larg tryezës së Pilatit.

“ Dëshmitari Barid Teutani”, thirri Pilati duke marrë shënime në papirus dhe foli pa ngritur kokën.

Baridi u ngrit nga rreshti i tretë duke i rregulluar flokët. U ndal për një çast i mrekulluar dhe i hutuar nga prania e Pilatit dhe numri i madh i njerëzve. Pas disa belbëzimeve arriti të mbledhë veten dhe nisi me dëshminë e tij. Ishte shtathedhur dhe kishte flokët e verdha.

- “ Shkëlqesi, i nderuar Pilat, ky njeri duhet dënuar edhe për vjedhje. “Buuuu”, u dëgjua një buçitje e përbashkët në arenë.

- “Kot e keni”, tha ai duke i picërruar sytë e vegjël, “këtu i kam faktet”, dhe vuri dorën mbi një grumbull papirus. Zhurmë dhe përleshje dëgjohej jashtë arenës. Disa miq të prokurorit, në mesin e tyre edhe Juda, ishin futur në mes ilirëve për të bindur popullin.

- “I nderuar Pilat”, tha ai duke ngritur një papirus me shënime në dorë: “ Ky ka vjedhur nga Karpatius, pikë për pikë, këtu janë krahasimet. Në librat e Hirorit bie shumë shi, pak më shumë se në shkrimet e Karpatiusit, por kjo nuk është me rëndësi, me rëndësi është se bie shi si te ai, nga i njëjti qiell!”, dhe u kthye nga ilirët duke bërtitur: “Nxeh e shkrumbon dielli, më shumë se te Karpatius, kjo mirëpo nuk ka shumë rëndësi, ilirë të dashur. Me rëndësi është se nxeh i njëjti dielli, si te ai! Këto i nderuar Pilat, këto dëshmojnë se kemi të bëjmë me një plaçkë të madhe!, shtoi ai duke ngritur zërin. Ky përdorë pika dhe presje, gjatë shkrimit, pikëçuditëse dhe pikëpyetje, siç bënte Karpatius. Në Iliri, nuk ka përdorur askush këto shenja më parë. Kjo është vjedhje, pirateri, pastaj ne, i nderuar Pilat, piraterinë e kemi në gjak!”, tha Barid Teutani duke ngritur zërin përsëri!

Foli ai gjatë dhe nuk u kthye në vendin e vet, por doli jashtë. Fërkoi duart, mori çekanin në dorë: një çekan të vjetër, prodhim i nomadëve në provincat e Ilirisë. “Sot do ta gozhdojmë!”, tha me vete dhe i shkoi buza në gaz.

- “Dëshmitari Progon Hënori”, thirri Pilati pa vënë re se në hyrje po tundej një çekan në ajër.

Një burrë i vogël me një kokë shumë të rrumbullakët, u nis nga rendi i tretë drejt podiumit.

- “I nderuar Pilat, shumë i nderuar dhe i dashur Pilat, shkëlqesi, ky ka marrë në qafë mijëra njerëz...!”

-“ Pikërisht ashtu”, u dëgjua një zë tjetër nga rreshti i tretë. “Buuuuu!”, u dëgjua një buçimë në arenë.

-“Ky, zoti Pilat, ka sunduar vendin duke mashtruar Kaligulën tonë”, pohoi trupshkurtri duke treguar me gishtin tregues drejt Hirorit. Hirori mori frymë thellë dhe nënqeshi.

“Mendoj se mjaftojnë këto të dhëna për të marrë një dënim meritor”. Doli jashtë dhe mori në dorë një çekan të prodhimit të Lindjes.

- “Dëshmitari Rrapesh Vrulli ”, urdhëroi Pilati.

U ngrit një ilir i trashë nga radha e tretë. Barku i varej gati deri në gjunjë. Dukej si një buall i liburnëve dhe mezi ecte. Foli me një zë të trashë.

- “Të digjen papiruset e tij, u dëgjua një zë nga arena: librat e tij duhet të digjen, e dëmtojnë Perandorinë...!”

Pilati goditi me çekan. “ Vazhdo!”, urdhëroi ai.

- “I nderuar Pilat, unë do të ndalem vetëm te librat. Pak dihet se ai nuk i ka shkruar vet, por të tjerët”, foli i trashi me zërin e trashë dhe të vrazhdë. “Zoti Pilat, Iliria nuk mund dhe nuk duhet të gënjehet më.” Ktheu kokën nga të pranishmit dhe shtoi: “ Tani unë ju tregoj se kush i shkroi”, vazhdoi ai duke shikuar Pilatin, pastaj herë Hirorin, herë të pranishmit, herë papirusin e vet:

“Acarin e madh”, i nderuar Pilat, e pat shkruar Kaligula vet, kur bënte shumë ftohtë në Iliri, cingërimë”, dhe u kthye nga publiku. “Kush e solli Necmiae”, e kanë shkruar Adilius dhe Isniae së bashku, që më vonë i ndërruan titullin. I ndërruan titullin, zoti Pilat, për ta shpërndarë më lehtë jashtë provincave ilire”, tha ai duke ngritur zërin. “Guvernatorin e legjionarëve të vdekur”, mori frymë thellë, “e shkruan Palius, Lenkae dhe Ramizius së bashku e kështu me radhë, e kështu me radhë. Të gjitha librat i nderuar Pilat i ka shkruar Zyra Politike!”

Një kukurisje e madhe plasi në arenë, madje disa edhe duartrokitën nga befasia.

“Qetësi, qetësi!”, u dëgjua zëri i lartë i Pilatit.

“Pyetja logjike është, pse i nderuar Pilat?, vazhdoi ai pa u tronditur nga reagimi i ilirëve. “Pse Zyra shkruante libra me emër të huaj? Pse? Pse i nderuar Pilat? Këtu, unë, në këtë ditë të madhe, para ilirëve dhe romakëve dua ta shpërndajë të vërtetën në Perandori; nuk është e vërtetë se ai shkroi veprat e Kaligulës, siç thonë plebenjtë, por Zyra Politike shkruante librat e tij. Zyra qëndronte pas, i nderuar Pilat”.

Në arenë shikimet kryqëzoheshin dhe kërkonin të kuptonin çehren e njëri tjetrit. Fytyrën e Pilatit. Papritmas plasi edhe një zgërdhimje e madhe. Disa mbulonin gojën me duar duke u përpjekur të mos qeshen me zë.

- “I nderuar Pilat”, vazhdoi ai me dëshminë: “Shtrohet pyetja pse Zyra shkruante? E thjeshtë shkëlqesi, në këtë mënyrë Zyra po fliste me provincat tjera, shiste libra; kjo është arsyeja!”, tha ai duke ngritur dorën përpjetë dhe u largua duke u tundur si një ka plakë e i rëndë. Disa veta nga rreshti i tretë duartrokitën. Ai doli jashtë dhe mori në dorë çekanin dhe gozhdët e veta: një prodhim i Dardhanisë.

Prokurori u ngrit dhe i tha diçka Pilatit në vesh.

- “Mirë, uluni pas Hirorit”, urdhëroi Pilati. “Në rreshtin e dytë!”

-“Mu pas tij”, pyeti ai i pakënaqur. “Nuk bën të ulem me një karrige para tij”, pyeti gati i zemëruar.

- “ Jo, pas tij, aty e ke vendin”, u përgjigj Pilati me një zë shumë serioz. Të tubuarit u shikuan në mes vete. Tre veta ngulnin kryqin para arenës. I vunë disa rrasa guri për ta mbajtur sa më drejt. Kasius Re zuri vend pranë Hirorit. Pilati nuk i dha rëndësi mosrespektimit të urdhrit. “Mëri ilire”, tha me vete!

- “Mbrojtja e ka fjalën”, iu drejtua Hirorit.

- “Mos e lini të flasë, na mashtron”, bërtiti njëri nga rreshti i tretë. Ushtarët romak e nxorën përjashta. Heshtje e madhe në arenë.

Hirori u ngrit, ktheu kokën, shikoi të pranishmit dhe iu drejtua Pilatit dhe publikut.

“Të nderuar qytetarë, i nderuar Pilat, Kasius Re sot shau vetveten dhe mendimet e tija të dikurshme. Sipas ligjeve romake mund të akuzohet për mashtrim, nëse i besojmë sot!” Prokurori uli shikimin.

-“Përgjegjësinë e një rendi nuk e bartë vetëm një njeri, por krejt populli, krejt populli”, përsëriti ai. “Çdo ilir ka mundur t´ia ndalë hovin Kaligulës, edhe një bari i rëndomtë, edhe prindërit tuaj”, iu drejtua disa të rinjve te hyrja. “Kasius nuk ka folur asnjë fjalë të keqe kundër Kaligulës derisa ishte ai gjallë, edhe pse Dardhania nuk ishte akoma nën pushtetin e Kaligulës!”, tha ai me një zë të qetë, ngadalë dhe me një gjuhë shumë të qartë.

Një grup u fut brenda përdhunshëm dhe Baridi bërtiti:

-“ Pilat, mos e lerë të flasë, na mashtron edhe neve... edhe juve...!” Një hallakatje e madhe në arenë. Piskama, fishkëllime dhe përleshje. Dhjetëra legjionarë vrapuan brenda me shpata në duar dhe i nxorën nga arena. Pasi u qetësua publiku, Pilati tha:

“Ilirë, meqë nuk dëshironi ta dëgjoni Hirorin, atëherë do të tërhiqem për të marrë një vendim”. U ngrit me dy bashkëpunëtorët, pas tij truproja. Shumica kundërshtoi me fishkëllima dhe brohoritje. Pilatit nuk i bëri përshtypje kjo.

Derisa po largohej, Juda kërceu mbi podium dhe bërtiti: “Kryqëzoje, Pilat! Nuk na duhet!” “Në kryq”, bërtitën edhe tre veta njëri pas tjetrit.

Pilati tundi kokën dhe braktisi arenën. Të pranishmit u ndanë në grupe dhe prisnin me padurim vendimin. Disa dolën jashtë, disa mbetën brenda.

Iliria ishte shumë e përçarë. Kishte dhjetëra fise, por mijëra nënfise. Çdo fis e nënfis kishte prijësin e vet dhe e nderonte të vetin ose si Perëndi ose e urrente si djallin. Prijësit ilirë edhe në arenë nuk i shtrinë dorën njëri tjetrit, por nga larg u përshëndetën duke lëvizur vetëm kokën. Albanët dhe dardhanët u shikuan vetëm në mes vete. Më shumë jo! Nga larg!

Kur u vdiste prijësi një palë qante dhe vajtonte edhe rrugës; shkulnin flokët nëpër sheshe dhe me muaj mbanin zi. Pala tjetër festonte me verë. Shumica e tyre ishin tiran në shtëpi. Ata nuk i përkuleshin Perëndive, siç i dorëzoheshin prijësit të tyre. Apo pala tjetër nuk urrente djallin, siç urrente prijësin e palës tjetër! Kjo i kishte bërë ilirët lehtë të pushtueshëm! Prijësit e tyre dalloheshin nga populli dhe shpurën që kishin pas, me skllevërit apo edhe nga kali që kalëronin dhe shpatën që kishin me vete, kryesisht zbukurimet në dorëzën e saj.

Pilati po vonohej. Dielli tani rrezonte Albanopolisin pjerrtas.

- “Mos e vodhën?”, tha Rrapeshi i trashë.

- “Në Iliri ka tregti të madhe me skllevër”, shtoi një plak nga Athina. “Nuk është çudi. Këtu ndodhin edhe gjëra të tilla! Këtu mund të vidhet edhe guvernatori romak!” Rrapeshit nuk i pëlqeu kjo dhe nuk foli.

Kasius Re u ngrit dhe doli jashtë arenës. E vështroi kryqin, i pa edhe gjashtë veta rreth tij duke pritur me veglat e punës dhe tha me vete: “Do të jetë gozhdim-rrëzim marramendës, teatral, si në tragjedinë hebraike! Do të shkruhet në të gjitha kronikat!” Disa plebenj iu afruan atij për këshilla.

Njerëzit po humbnin durimin, më shumë se gjysma kishin dalë para hyrjes së arenës. Disa blinin shpata te Bato, dikush verë te Datori. Dielli gati po strukej pas maleve ilire. Shumë ilirë lëkundeshin duke ecur nga vera. Aty këtu ndonjë re e bardhë. Ky ishte muaji më i ngrohtë në Iliri, edhe pse sot në mëngjes pati një spërkatje të imët shiu, por me shumë potere.

-“Të interesuarit brenda”, bërtiti një legjionar. Pilati hyri në arenë, pas tij dy ushtarë me dy sëndukë të mëdhenj në duar. Të gjithë u futën brenda. Ai ngriti dorën dhe urdhëroi të ulen në shkallore. Një heshtje e madhe pllakosi arenën.

- “Akuza refuzohet në të gjitha pikat”, tha Pilati troç. Shumica brohoriti nga gëzimi. Disa i zgurdulluan sytë të sëndisur! U shikuan në mes vete dhe ngritën supet, sikur donin të thoshin “E ka mashtruar edhe Pilatin!”

“Arsyetimi”, tha ai dhe i hodhi një shikim dy legjionarëve, që rrinin majtas nga Pilati. Ata i morën dy sëndukët nga tryeza dhe ua hodhën mbi kokë atyre, që prisnin me çekan nja tre hapa larg guvernatorit. Gozhduesit u shtynë në mes vete duke u larguar nga papiruset, që u shpërndanë mbi kokat e tyre deri në rreshtin e tretë. U shikuan në mes vete të pikëlluar. Edhe prokurori dukej i zymtë dhe i sëkëlldisur.

- “Ilirë, ato ishin papiruset e Hirorit! Nëse keni sy për të parë në shpirtin e tij, aty do të gjeni Ilirinë, Ilirinë tuaj që e lexojnë njerëz të ndritur të Perandorisë”, bërtiti Pilati. “ Ju dëshironit një varrë më shumë!”, tha me një tenor romak duke i rregulluar flokët kaçurrela. “Ju e dinit kush ishte Kaligula, apo jo?! Menduat se edhe në Iliri do të bëjë një gabim historik, ilirë! Jo, ilirë, këtë herë nuk do t´i pyes plebenjtë!

Ilirë, ju jeni në gjendje të rehabilitoni Zyrën Politike me gjithë anëtarët e saj, madje edhe vet Kaligulën. Pse? Për ta fajësuar Hirorin! Ju e akuzoni atë edhe kur nuk ju çohet juve! Edhe kur nuk ju çohet juve!”, përsëriti Pilati. “Për gjitha tragjeditë tuaja, fajtor nuk jeni ju, por dikush tjetër, sot Hirori. Nesër dikush tjetër. Gjithmonë dikush tjetër! Kurrë ju! Dhe ju shtriheni e prisni që dikush t´i kryejë detyrat tuaja. Ju kërkoni një ersatz fajtor”, bërtiti Pilati, “erzac, si thuhet në Germani, jo të vërtetin”, tha Pilati duke shikuar ilirët dhe duke shtrënguar nofullat.

“Rendi shoqëror mund të sjell njerëz të rinj në politikë”, vazhdoi ai, “por arti nuk është politikë, ilirë! Ju krenoheni me ndonjë që ka bërë shurrën pranë përmendores së Kaligulës, i bëni dhe shtatore, por nuk jeni të drejtë e të krenoheni me aq shumë libra me vlerë! Turp!”, tha Pilati duke i rënë enës me çekiç. “Turp mbi ju!”, përsëriti dhe një herë me një zë të lartë. “Jeni dhjetëra fise, por të shpërndarë në mijëra kope, ilirë! Gati populli më i madh në Perandori, por...! Mjaft më, jetoni si të doni...!, tha Pilati gati me keqardhje duke sjellë kokën.

Kundër këtij vendimi”, vazhdoi ai, “mund të ankoheni në Senatin e Romës. Dëshmitë me shkrim mund t´i dërgoni deri në verën e ardhshme, si edhe këtë vit, pra pak para se të ndahen shpërblime për filozof, poet, oratorë, guvernatorë dhe gladiatorë. Pilati ngriti zërin për t´i tërhequr vërejtjen disa ilirëve që po kacafyteshin në arenë. Pesë legjionarë u nisën drejt ilirëve të inatosur.

Disa albanë dhe dardhanë nga rreshti i tretë u morën vesh të mbledhin të dhëna të reja, nëse jo kundër tij, kundër ndonjë iliri tjetër.

- “Nuk ka rëndësi, me rëndësi të jesh kundër!”, tha Progoni. Baridi e tërhoqi për krahu.

- “Me rëndësi të godasësh!” ia ktheu Rrapeshi dhe u qesh me të madhe.

- “Këtu përfundon arsyetimi sentencës”, tha Pilati prerazi, “akuzat tjera nuk mund të merren seriozisht, jo pse vijnë nga plebenj apo ilirë zemërak, por drejtimi është i gabuar!”

Një grup i vogël nisi përsëri të çirret.

- “Kryqëzoje Pilat, kryqëzoje..!”, bërtitën ata.

Hirori u ngrit. Publiku e përcolli me duartrokitje dhe krijoi një korridor njerëzish duke u përkulur para tij me falënderime.

“Gloria a te Hiror Ka!, Gloria a te Hiror Ka!”, bërtitën ata së bashku dhe duartrokisnin. Hirori i fshiu dy pika loti dhe doli duke u përkulur me falënderime.

Disa prijës ilirë iu afruan Pilatit dhe ai u foli atyre latinisht. Ngriti dorën si Qesari, mblodhi vetullat si ai dhe tha:

“ Ave populus ilirico, non perparum gemba, discordiae teatralis. Patriae dasuria, harmonia desirant. Ubi concordia, ibi victoria. Iu percarus maximalis, lacmiae dramatica. Iu meriae terribilis, tristuesum piestaris tendis urjetant teprum! Ne vendis punuam, iu cum gozdae vietris, orientalis cecanum, scllavorum gozdae desirate gozdatis scritorem. Ju populus ilirico urejtum tutus personalitatem ilirico! Cka desirate iu in dreqius mallkimus dhe ktheu kokën nga hyrja e arenës. Britma dhe vaje dëgjoheshin jashtë.

“E gozhduan”, tha Datori, të cilin askush nuk e kishte vënë re se gjendej aty. Ecte me një poçe në dorë me verë duke u luhatur. Të gjithë që kishin mbetur në arenë vrapuan duke e lënë Pilatin me Zulmën dhe truprojat. Pilati bëri shenjë me kokë dhe vrapuan pesë legjionar pas tyre. Ilirët nuk pranonin humbjen në gjykatë. Çdo ilir ishte edhe gjykatës vet. Ata nuk bënin kallëzime, kjo ishte hera e parë. Ata njiheshin në Perandori si prokurorë, gjykatës dhe ekzekutorë në një njeri. Iliri i vërtetë e shkruante akuzën si prokuror i përkryer. I njëjti shfaqej si gjykatës i madhërishëm duke u bazuar në protokollin e hartuar vet dhe po ai prokuror dhe gjykatës dilte më në fund si ekzekutor i palëkundshëm dhe i pamëshirë! Zyra Romake për ta ishte një ndërtesë e rëndomtë, e cila mblidhte tatime, më shumë jo.

“Huhu, huhu, huaaammmmmmmë! Huhu, huhu, huaaammmmmmmë!”, dëgjohej vallja rreth kryqit. Ashtu siç sakrifikonin për Perënditë e tyre, kur betoheshin për një luftë të gjatë, edhe sot kishin bërë një fli. Kjo ishte hera e parë, që kishin kryqëzuar një shqiponjë. Shqiponja kishte varur kokën, gjaku kishte rrëshqitur nëpër kryq deri në tokë dhe disa albanë dhe dardhanë kërcenin një valle të dalldisur rreth kryqit duke bërtitur: “ huhu, huhu, huaaammmmmmmë, huhu, huaaammmmmmmë!”

-“ Ku mbeti Hirori ?”, pyeti Pilati duke iu afruar turmës pranë kryqit.

- “Sapo u nis me një at të bardh për në Gali”, tha Bato në një latinishte popullore. Turma nisi dalëngadalë të largohej. Kasius Re u ulë pranë kryqit i zhytur thellë në mendime. Turma u ndal para shtëpisë së Datorit për ta festuar fitoren me verë. Në Iliri po binte terri dhe dalldia rreth shqiponjës së kryqëzuar dëgjohej akoma...

u publikua te:

fjala e lire

zemrashqiptare.net

tribunashqiptare.com

alb-shkenca