Ai
u kthye nga babai, bëri disa hapa në drejtim të tij, e shikoi
mendueshëm dhe tha:" Z. mjek, ju duhet të jetoni, mirëpo si
mund tragjedia antike të ilustrohet më mirë me modernen? Prit pak:
të themi se ti vdes vullnetarisht. Jo, kjo nuk më pëlqen, ti duhet
të jetosh. Ta vrasim kurvën e vogël? Jo, edhe kjo nuk më pëlqen!
Po, tash e kam një ide! Po, t´ia presim kokën vogëlushit dhe
kështu tragjedia bëhet e përkryer. Ty t´i nxjerrim sytë dhe
kështu vejmë një lidhje cilësore me teatrin klasik.
Para
se ta përfundonte, iu afruan pesë ushtarë të cilët mezi merrnin
frymë nga vrapi! Njëri prej tyre u fut brenda. Të tjerët u ndalën
në pragun e derës.
-"
Aeroplanët e NATO-s janë nisur", tha ai dhe shtriu dorën për
t´i dorëzuar një letër.
-"
Urdhri i gjeneralit është ky: "Të nisen të gjithë
menjëherë. Brenda një ore niset treni." Të shpresojmë se do
ta qëllojnë. Nëse jo, ekspertët tanë janë duke menduar ndonjë
alternativë. Gazetarët tanë janë duke pritur lajmin që duhet të
përhapet sot", shtoi ai .
Ai
e dëgjoi me duar të kryqëzuara na hodhi një shikim neve , i
ngriti supet ca dhe iu drejtua babait: " Rrugë të mbarë z.
mjek", dhe i mori babait dorën duke ia shtrënguar.
-"Mëkat!
Fatkeqësisht nuk e përfunduam këtë pjesë teatrale. Nuk pati një
përfundim teatral, dramatik. Mirë, në rregull, le të vendosë
fati, unë duhet ta vazhdojë punën", tha ai dhe u largua me
hapa të mëdhenj.
U
gdhi. Ishte ftohtë. Gjysma nuk ishte më me ne. Plaku, xha Zeneli,
përsëri ishte në krye të kolonës. I vetmi ecte krenar. I pa
brenga dhe fishkëllente! Ai ngriti kokën vështroi gjatë
aeroplanët e NATO-s dhe falënderohej pa pushim:" Faleminderit
USA, thank you USA...!", dhe përsëri qeshej nga zemra. Të
tjerët ecnin me kokë të ulur dhe nuk shikonin as majtas, as
djathtas. Ne nuk flisnim fare me njëri tjetrin. Ishte si një kolonë
e vdekur, një kolonë e pander e cila marshonte drejt vdekjes. Dhe
përnjëmend i vrari mund të vritet përsëri. Këtë e kam parë me
sytë e mi. Dhe përnjëmend po i shoh të vdekurit duke ecur, në
kolonën tonë; te vdekurit po dëbohen, po arratisen drejt varrit, i
paraparë për të gjallët! Asnjëri nuk e ngrinte kokën për të
parë tjetrin në sy. Asnjëri nuk pyeste tjetrin, “po ti si kalove
?” Asnjëri nuk pyeste sa ishin vrarë, pse kolona ynë ishte
zvogëluar aq trishtueshëm dhe sa gra ishin dhunuar? Sa kishin
mbetur brenda ? I kishin vrarë, apo ishin të vrarë dhe të gjallë?
Burrat mbanin për dore gratë e tyre dhe ndonjë fëmijë. Asnjëri
nuk kishte guxim ta pyesë gruan e vet:"E dashur, si ishte puna
te ju, ne dëgjonim shumë britma që vinin nga salla juaj!" Apo
gratë t´i pyetnin burrat e tyre:" I dashur , po te ju çka
ndodhi, dëgjoheshin shumë piskama!"
"Biletat
! Ju nuk mund të udhëtoni falas nëpër vendin tonë", tha një
konduktor i trenit. " Shtazë të ndyta ", shtoi ai.
Ushtarët dhe policët shikonin dhe qesheshin. U desh të japim çdo
gjë që kishim: paratë, stolitë dhe dokumentet personale. Rrugët
në drejtimin e stacionit ishin përlotë. Tani e kishin radhën
qytetet, mu ashtu si tha folësi në radio! Babai na dorëzoi te një
familje tjetër. Ai foli pak me ata njerëz, bëri shenjë me kokë
duke e ulur në shenjë pajtimi. Për disa minuta na përqafoi, na i
përkëdheli flokët, na puthi në ballë, në faqe dhe zbriti. Nuk
pata forcë ta pyesja se çka kishte ndërmend dhe ku shkonte. Ishte
një kohë e papyetje. Madje nuk pata guxim as ta shikoj në sy nga
frika se do t´i shihja lot. Nuk kisha idenë se çka kishte
ndërmend. Disa sekonda para se të nisej treni bërtiti nga jashtë:"
Do ta kërkoj nënën", piskati ai dhe treni u nis.
~
Avioni
zvarritej drejt Perëndimit. Plaku ishte ulur pranë meje.
-"
Çfarë fati, o zot!, tha ai.
"Pse
? ", pyeti tjetri që gjendej para nesh.
"Eh,
mik i dashur, atje ku po shkojmë isha dy vite. Unë pata punuar,
punuar dhe punuar. Jeta është çmendinë! Shumë më e çmendur se
sa njerëzit kanë dëshirë ta besojnë. Unë është dashur të
vdesë atje. Unë isha tetëmbëdhjetë vjeç dhe i bukur...haha",
qeshej xha Zeneli.
-"Merre
me mend, a nuk është kjo një mrekulli? Dikur patën dashur të më
vrasin, sot ma shpëtojnë jetën, haha ", u qesh përsëri dhe
i shikoi retë.
"Njerëzit,
unë i dua njerëzit. Popujt, shikoni popujt, unë e dua urtësinë e
popujve". U ngrit në këmbë dhe ia nisi të bërtasë në
aeroplan:" Miq të dashur, popujt posedojne një forcë rezerve,
një gjenialitet të fshehur. Populli e fut dorën në brendinë e
tij, kërkon, hallakat, bastisë shpërndan dhe nxjerrë përjashta
njeriun e mirë…hahaha…dhe i ngriti duart përpjetë , " do
të vijë koha, do të vijë koha dhe ata do të na kërkojnë
ndjesë. Domosdoshmërish. E mira ngadhënjen gjithmonë. Shtrëngatat
nuk zgjasin shumë. Kini besim në mua. Kini besim në atë që ju
thot Zeneli plak, " zotëri idioti ". " Populli e ka
një dore të gjatë, me një dorë e cila prek edhe qiellin nëse
është e domosdoshme dhe nxjerre të mirën. Të mirën - dhe
megjithëkëtë jetë të fundbotshme ne duhet përsëri me ata të
jetojmë si fqinj, kjo është ardhmëria. Fqinji nuk zgjidhet, atë
e ke!"
Një
burrë e tërhoqi vrullshëm xha Zenelin për pallto dhe ai u përplas
në karrige.
"
Qepe! Mbylle gojën idiot i mallkuar! , i tha ai pa respekt. Të
tjerët heshtën. Ndoshta edhe flinin. Xha Zeneli u qesh përsëri.
Njëri tregoi se ai para nëntë muajve e kishte humbur krejt
familjen dhe se kishte qenë mësues. Çdo ditë kishte provuar me
një pirun ta nxjerrë familjen e vet nga dheu dhe prandaj i kishin
dhënë medikamente për qetësim.
Stjuardesa
na solli drekën. Plaku e mori Lulin, vëllanë tim, në prehër, dhe
i tregonte gjëra për vendin që na kishte marrë me aeroplan. Qysh
katër ditë Luli nuk ka folur asgjë, e as tani nuk reagonte.
"Erdhëm!"
, tha dikush. Avioni i afrohej tokës. Diku në mes të prillit,
aeroporti Leipzig-ut, ora 21.00. Një njeri
i veshur me sqimë hyri brenda dhe tha
diçka. Përkthyesi e shqipëroi. Në emër të Qeverisë Federale na
kishte dëshiruar mirëseardhje. Ai tha se do të niseshim tani me
autobus do të udhëtonim edhe ca orë dhe ai përktheu edhe emrin e
qyteti. Ai quhej Halberstadt.
-"
E shihni, njeriu është i mirë? Kini besim", tha plaku.
Kur
Luli i pa policet i rrodhën lotët faqeve. Qante pa zë. U përpoqa
t´i sqaroj se këta janë ndryshe, se po na ndihmojnë dhe se nuk
ishin ata që na deportuan. Ai nuk kuptonte. Ai e shtrëngoi ariun e
vogël që e kishte në dorë dhe shikonte pikëllueshëm. Shumë
autoambulanca dhe makina policësh na përcillnin në drejtim të
qytetit, në atë drejtim ku pas javësh do të laheshim për herë
të parë. Vështroja me xhelozi një familje të lumtur e cila
priste pranë semaforit. Një grua dhe një burrë mbanin dy fëmijët
e tyre për dore. Luli e shtypi hundën në xhamin e autobusit dhe
shikonte me sytë e zgurdulluar. Ora 23.00. Në një sallë të madhe
na përshëndeti një ministër. Pastaj dikush tjetër. Kishte një
dallim të madh në mes njerëzve këtu dhe atje. Dhe të gjithë
ishin njerëz. Po, po xha Zeneli ka të drejtë...
Kur
ministri tha se ne së shpejti do të ktheheshim në shtëpitë tona,
nuk e besonim fare, mirëpo shpresa ishte aty, për herë të parë
disi e kuptueshme, disi e prekshme. Për herë të pare u shikuam në
mes vete në sy, sikur donim të pyesnim njëri tjetrin :" Valle
është kjo e mundur ?" Me këtë u prekëm shumë dhe shumica
ia plasën vajit. Ne kishim shpëtuar, por të lumtur nuk ishim. Në
një farë mënyre konsideronim veten me fat, jo më shumë. Xha
Zeneli ishte akoma me pantofle. Atë e kishin zënë në kopsht dhe
nuk i kishin lënë kohë për t´i veshur këpucët.
Të
nesërmen erdhën shumë qytetarë të
Halberstadt-it dhe na sollën këpucë,
rrobe dhe çka ishte me rëndësi, shumë lodra për fëmijë. Ne
shikonim si i shkarkonin gjërat dhe i falënderoheshim duke i
përshëndetur me dorë. Shumica i fshinin lotët. Pashë fëmijët
se si shikonin për rreth, me sy krejtësisht të hapur dhe nuk
kuptonin më. Lodrat i shtrëngonin dhe iknin menjëherë duke pasur
frike se do tua marre dikush. Unë i fshiva lotët dhe shtrëngova
dorën e Lulit .
"
Ju faleminderit ", thash në brendinë time", ju
faleminderit o njerëz të mirë ...!"
"Majlinda!Majlinda!",
mbaju, mbaju...", dëgjova një zë si në ëndërr. Dalëngadalë
pikëshikimi u ngushtua dhe rashë e alivanosur përtokë.
*
Të
gjithë kishin mbathur këpucë dhe rrobe të reja. Edhe xha Zeneli.
Madje, ai kishte edhe një kravatë. Tani vërtetë dukej si
intelektual. Sytë e tij të vegjël pas xhamave të trashë të
syzave mund të shihnin vërtetë larg. Vështirë të rinjiheshin
njerëzit.
-"
Shikoni këtu, shikoni këta plepa!" , thirri plaku. " Këtu
ishte dikur kazerma ruse, sot është shndërruar në histori, në
përrallë, në një përrallë të mërzitshme...u bëftë kështu
edhe e jona". Shihni këto rrugë të ngushta, këto gjurmë
tankesh të mbuluara me barë si monumente historike ", tha
plaku dhe i vuri duart në rrethojë.
~
Pas
një jave kryqi i kuq gjeti nënën time me dajën në SHBA. Për
babin njerëzit rrëfejnë dy storje. Dy histori të ndryshme që më
duken të vërteta. E para thotë se babai kishte gjetur një thike
të ndryshkët dhe kishte shkuar tek oficeri serb. Ai e kishte parë
atë me huti; e kishte parë në sy dhe e kishte pyetur se çfarë
dëshironte. Babi i kishte thënë se sillte një informatë të
rëndësishme dhe se dëshironte ta falënderoj për mosvrasjen e
fëmijëve. Pastaj e kishte therë disa herë me thikë. Oficeri
kishte vdekur një herë, babi dy herë. E kishin vrarë, e kishin
prerë në copa të vogla dhe e kishin hedhur në rrugë. Versioni i
dytë: se ai kishte shkuar tek oficeri serb dhe i kishte thënë se
meqenëse tani ishte pa fëmijë, dëshironte të flas me të. E
kishte pështyrë dhe nga urrejtja e kishte kafshuar. Me stilografin
që ishte mbi tryezë e kishte qëlluar në sy dhe i kishte pëlcitur
bebëzën e syrit të djathtë. Atëherë oficeri e kishte nxjerrë
revolen, kishte shtirë disa herë dhe kishte bërtitur: " Ja,
tani përfundoi tragjedia antike. Ti vdiqe, ndërsa unë mbeta
ciklop..."
Vetëm
fjalia e fundit më bën të besoj se vërtete kishte ndodhur diçka
e tillë. Pastaj e kishin vrarë edhe njëherë babin. E kishin prerë
copë-copë dhe e kishin hedhur në rrugë. Një dajë që e kishin
strehuar në Kanada, kishte folur me babin në stacion. Babai i paska
thënë se nuk posedon me dinjitet njerëzor dhe se jeta e
mëtutjeshme për të, ishte një peshë e madhe. Se ai brenda kishte
vdekur, por merrëka fryme akoma. I dashuri im ...oh...përnjëmend,
përnjëmend nuk e di me këto dy versione për babin i kam ëndërruar
apo i kam dëgjuar!!! Vërtetë ëndërroj çdo natë. Çdo natë
ëndrra të liga: oh njeri i mirë të lutem mos më pyet më për
këtë....
****
Përnjëmend
popujt nganjëherë janë si luan të mërzitur. Luan me shputa të
shtrira që dremisin dhe turfullojnë hundët. Tundin kokën sa herë
që iu ndalet ndonjë mizë në vesh, por duken tmerrësisht përtac.
Në kohëra të vështira ata besojnë lehtë dhe mund të tërhiqen
për hunde. Duket se nuk dëshirojnë të pengohen në ëndërrimet e
tyre. Duket se kanë drojë. Ndonjë herë u tregohen shumë
përralla, përnjëmend shumë. Madje edhe pushtetarët besojnë se
luanët do të dremisin qindra vjet. Eu, kur luanët ngrihen dhe
dridhen, sikur gjoja shkundin pikat e mbledhura nga shiu disa javësh
dhe i hapin sytë njeri tjetrit! Duken fillimisht përtac. Mirëpo
vaj nëse e shkundin kokën dhe përplasin bishtin, turfullojnë dhe
hapin gojën tej për tej duke treguar dhëmbët e tyre të mprehtë.
Vaj nëse çirren trishtueshëm dhe me vendosmëri. Uffaa , kur të
ngrihen në shputat e përparmë; kur shikojnë majtas, kur të
vështrojnë djathtas dhe kur të marshojnë me hapa të rendë dhe
të vendosur. Këtë zemërim të luanëve nuk mund ta mbijetojë
asnjë diktatorë. Asnjë diktaturë. Asgjë nuk mund më t´i dalë
në rrugë. E kryejnë detyrën e vet, zbresin nga malet në shtëpi
dhe përsëri turfullojnë hundët deri sa urrejtja dhe padrejtësia
të rishfaqen. Dhe, pas turfullimit të parë, të urtit shpallin
çlirimin dhe flasin për lirinë e fituar...Uffffa, sa vështirë
është të jesh njeri!
shtator
99
Ky
tregim është botuar në gjermanisht në një libër të publikuar
nga disa autorë të huaj, me titull “Udhë të jetës”
(Lebenswege) në vitin 2000. Shkruar në shtator 1999...
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen