Rita Petro një iluministe shqiptare, BOTA SOT, ZËRI

Poemën e parë që lexova edhe atë në mënyrë vertikale nxitueshëm nga mungesa e kohës, perceptova si një bashkëbisedim në mes dy adoleshentëve. Më la përshtypjen e informatave që marrin nxënësit në shkollën fillore në Gjermani. Ishte ndryshe nga poezitë, që kisha lexuar: më konkrete, më pak metaforike dhe më tepër direkte, teknike dhe informative, të cilën e përjetova si qasje didaktike. Komentet, që u bënë, ndikuan edhe tek unë të them mendimin pa lexuar dhe poezitë tjera. Pastaj u sulmuan dhe Rama, Kumbaro si dhe komisioni. Duke parë shumë akuza ndaj qeverisë dhe duke lexuar se qeveria paska gisht në shpërblim, thash vet me vete, qenka çmendur Rama si Berisha. Vendosa gjatë ditëve të pushimit të hulumtoj më tepër dhe lexova edhe poezi tjera, që më pëlqyen më shumë se ajo që sulmohej si një manifest i imoralitetit.

Dëgjova pastaj edhe një poemë recituar prej autores, që me zërin e saj artistik, i dhuronte një fuqi magjike, magjepsëse, emocionale, poetike. Aty një shkrirje në mes të dashurit dhe vëllait, prodhonte asociacione incesti, që nuk më pëlqeu, por poezia ishte e bukur në tërësi. Pse nuk më pëlqeu mua, nuk kam asnjë të drejtë të kërkoj pezullimin e të drejtës për t'u shprehur autorja siç mendon ajo, përkundrazi.

Gjatë pushimit lexova disa protokolle të akuzave publike. Këtu ndryshoi dhe bindja ime. Mund të refuzoj një libër, por nuk kam asnjë të drejtë të kërkoj të shkruhet sipas parimeve etike të mia. Kjo është e pamoralshme. Ata që kishin sulmuar, ata presin libra edukativ, siç ofronte vazhdimisht partia dhe kongresi qendror. Nuk shajnë pse janë vërtetë të ligë, por sepse nuk janë mësuar ta përjetojnë demokracinë edhe gratë. Ata prej shkrimtarëve presin vepra pedagogjike sipas dëshirave dhe bindjeve të tyre.

Nuk kisha ndërmend të shkruaj, por më detyruan disa qëndrime aq vulgare, aq banale, sa ata që i qaseshin moralit, që flisnin për dinjitet, për thyerje të normave zakonore, pikërisht ata, ishin sjellë siç sillet rrugaçi dhe analfabeti. Sjellje që nuk lejon sot as kushtetuta, por as e drejta zakonore ndaj një gruaje. Piktori gjerman Jonathan Meese thotë: „Arti flet nga ardhmëria.”

Dhe ka të drejtë, prozë dhe art i tillë tek letërsitë tjera si ajo franceze, italiane dhe gjermane, është shkruar herët, sigurisht kudo, ku kishte liri për të menduar. Letërsia që nuk ka dhe art erotik, është kulturë e kontrolluar. Arti ka rregulla të veta dhe nuk do t'ishte art, sikur të merrte parasysh subkulturën. Ka shkruar Chatrine Millet për jetën e vet, “Jeta seksuale e Chaterine Millet”, libër që konsiderohet më eksplicit, që ka shkruar ndonjëherë një grua. Sot askush nuk habitet me përshkrimet e De Sadit, lindur në vitin 1740, pastaj Andre Gide, Simone de Bauvoir, Guillaume Apollinaire, Paul Marie Verlaine, Arthur Rimbaud, Michel Foucault, Betrand Russel, Charles Bukowski, Tomaso Campanella, Suetoni në kohën romake për të mos lodhur lexuesin me qindra autorë tjerë, por mund të përmendet edhe epitafi për penisin nga Çajupi, ku bën fjalë për burrin dhe senilitetin:

Grua seç mu prish kandari
Nuk është më ai i pari
Që s’përtonte ditë e natë
Ndizej si barut i thatë

Kjo mirëpo nuk e bën atë të pamoralshëm, të paedukuar dhe të prishur.

Letërsia është art dhe nuk kërkon leje prej askujt, sepse siç u tha më lart, arti flet nga ardhmëria dhe brezi, që e përjeton vështirë ta kap dhe përligj. Rita Petro nuk ka bërë gjë të jashtëzakonshme, por ka shkruar një përmbledhje në mënyrën më të mirë që dinte. Stërpikët e komunizmit janë stërvitur keq dhe ata presin vetëm libra edukativ. Libra që ata do t'i pëlqenin dhe nuk do t'i lexonin, sepse sikur ata të kishin lexuar një libër mbi edukatën, nuk do t'ishin shprehur ashtu dhe nuk do ta njihnin gjithë atë vokabular të klosharëve. E zotëronin dhe lakonin deri në neveri. Një intelektual dinjitetin ka në fjalë dhe niveli tij kuptohet, si sillet ndaj mendimit tjetër. Ata nuk kishin argumente, por rafalë ofendimesh. Richard-David Precht do të thoshte, truri përtac ofendon. Natyrisht, sepse më lehtë është të shahet, se sa të mendohet, të gjykohet dhe, zakonisht, ata që shajnë, ata nuk dinë të mendojnë sepse përsërisin ofendimet, që kanë marrë vet në fëmijëri.

Gjersa po lexoja ato sharje, më shfaqej para epoka e Revolucionit Francez dhe përleshja e tyre me konservativët. U rrënua obskurantizmi atje, por jo tek ne. Revolta në shtyp dhe mënyra si janë artikuluar duke e paragjykuar, jo duke u marrë me atë që ka shkruar, por me stigmatizimin e saj, e lirisë së saj. Kjo flet për një shtresë të njerëzve të paemancipuar, që nuk ka dëgjuar për barazinë gjinore, ose kanë dëgjuar dhe për të përrallisin dhe pëllasin jashtë, por në shtëpi, në kundërshtim me kushtetutën, shtypin të dashurit e vet dhe i qasen lashtësisë për ta deformuar të tashmen, për të shtypur sot. Nga hedonizmi vetjak. Nga komplekset e vogëlsisë.

Këta janë ata njerëz, që kur shkojnë tek mjeku pse penisi u bën rezistencë pasive, thonë se kanë telashe me atë “senin.” Ata kanë turp ta quajnë me emërtim shkencor, sepse sipas tyre, ai organ , është kryesisht për të bërë shurrën dhe jo t'i kushtohet poezi e të fisnikërohet, pse tek ta rrallë apo kurrë, kryen detyrat e evolucionit. Janë ata burra kokorosh, që i lejojnë vetes të përtypin moralin e shekujve të kaluar, kur njeriu jetonte me një dyfytyrësi dhe përpiqej të kontrollonte çdo gjë rreth vetes: jo vetëm jetën e tjetrin, por edhe të ndalonte mënyrën e shprehjes, të të menduarit. 

Janë ata burra që gratë i përjetojnë si qenien inferiore, si mëkatare pa mëkate, por megjithatë si mëkatare të përjetshme. Janë ata burra që demokracinë konsiderojnë rend të vetin dhe anulojnë liritë dhe të drejtat e njeriut. Ata mendojnë se gratë janë të pamoralshme dhe duhet shtypur, përndryshe arrin fundi i botës. Nuk kanë faj, ata janë pinjollët e komunizmit, që kujdesej për moral kolektiv dhe që anulonte liritë individuale. Për ta gruaja nuk është njeri dhe prandaj nuk pranojnë të drejtën kushtetuese të saj. Këta janë konservativ, si ata të djeshmit, që janë munduar të pengojnë ardhmërinë, por vazhdimisht kanë humbur luftën, përndryshe do të ngelnim akoma mbi gomar.

Atë shtresë të subkulturës, atë zogori të periferisë kishte acaruar dhe tmerruar Rita Petro. Kështu kanë vepruar edhe shumë shkrimtarë në letërsinë franceze, italiane dhe gjermane, që qenë burgosur, zvarritur rrugëve nga policia e mendimit, nga policia e moralit, që sot terrorizon njerëzit nëpër disa diktatura teokratike apo komuniste. Ata policë dhe ata prokurorë kanë cofur, por shkrimtarët kanë mbijetuar dhe lexohen edhe sot. Edhe këta, do të kenë fatin e tyre.

Disa burra që janë të bindur se mjafton organi që bën shurrën, për të pasur përparësi të përjetshme , i japin vetes të drejtë, për t'i vizatuar tek të tjerët konturat e lirisë së mendimit dhe shprehjes. Ata përpiqen të shfuqizojnë pjesë të Kushtetutës. Ata nuk kanë probleme me Rita Petron, ata kanë probleme me vetveten dhe me botën demokratike, me botën e lirë. 

Nuk është Rita Petro problem me lirinë e saj, ata janë problemi me moskuptimin e lirisë artistike. Ata mund të shfrytëzojnë këtë liri demokratike dhe shkojnë të jetojnë aty, ky letërsia kontrollohet nga pushteti dhe xhelatët e tij. Demokracia i beson lirisë individuale, jo kolektive. Ata nuk mund kuptojnë se nuk mund të ndalojnë lirinë e fjalës, lirin e mendimit dhe lirinë e shkrimit. Ata janë hije të së kaluarës dhe imitime, Rita Petro është hije, që përplaset mbi ta nga ardhmëria. Ata janë revoltuar se ndjehen të rrëzuar përtokë, të shpërfillur dhe, i tmerrohen guximit dhe lirisë së gruas.

Kur lexohen disa kritika aq banale, sa vështirë të citohen, atëherë mendohet se qenkan ngritur vampirët nga rendet e cofur dhe po bërtasin për ta ruajtur moralin, duke i kërkuar autores vetcensurë. Censurë sepse sipas fashistëve të mendimit, është turp një grua të shkruaj për erotizëm sepse ata janë mësuar të lexojnë poezi vetëm kushtuar mjerimit të nënave, gjersa babai abuzonte me to, ose ata t'i shkruajnë poezi gati frojdiste nënave, duke shtypur bashkëshorten. 

Ata janë mësuar që dashuria dhe dhembshuria të hidhet pas, drejt nënës, por jo drejt bashkëshortes. Ata adhruojnë inversionin e dashurisë. Ata njerëz lirinë e gruas e përjetojnë si amorale, por të burrave si normale dhe të domosdoshme. Ata kanë të drejtë të shprehen, por në demokraci, nuk u lejohet ofendimi, pse dikush shkruan ashtu, si ata nuk mund ta përpunojnë. Ata gjoja mbrojnë dashurinë dhe dëlirësinë e saj. Për cilën dashuri kanë ata fjalën? Kur ka pasur liri dashurie në traditën shqiptare? Ata në fakt kërkojnë vetëm kopjimin e kafshëve në dashuri. Ata janë mësuar t'u sillet gruaja në shtëpi. Ata nuk mbrojnë moral, ata kërkojnë martesa të kombinuara dhe të lidhura me shkues, jo me dashuri. Imoralitet nuk është të shkruhet për seksin apo dashurinë, imoralitet është sot të satanizohet liria për të dashuruar, për t'u shprehur lirisht në letërsi. Rita Petro me këtë libër, u rrënon atyre ato të drejta shoviniste, monopolin mashkullor të mbikëqyrjes dhe ka bërë shumë mirë.

Rita Petro ka arritur qëllimin e vet dhe natyrisht se do të sulmohet nga periferia e shekullit, që nuk kupton epokën në të cilën jeton dhe nuk ka lexuar kurrë dhe nuk ka dëgjuar kurrë për barazinë gjinore, për liritë dhe të drejtat e njeriut. Mua nuk duhet të më pëlqej domosdoshmërish libri, por unë adhuroj guximin saj dhe shfrytëzimin e lirisë, që u dhuron sot kushtetuta grave.

Burrnesha që ndajnë lirinë në gjini, do të ketë tek ne akoma, por letërsitë tjera, janë të mbushura me erotizëm, sepse është shfaqje njerëzore, sepse vetëm njeriu mund t'i këndojë dashurisë, erotikës dhe seksit, gjallesat tjera nuk munden dhe kritikuesit, apo talebanët e moralit, kërkojnë imitim të kafshëve nga njeriu: të bëjnë seks, të fikin dritën dhe të mos shkruajnë, ashtu siç nuk shkruan as gomari. Pse të shndërrojmë seksin në art, kur këtë nuk e ka bërë kurrë gomari e as majmuni?

Duke parë se ata mendojnë kështu, atëherë duhet kuptuar dyfytyrësinë e tyre se edhe njeriu duhet të sillet si kafshë dhe të mos bëjë letërsi mbi kënaqësinë, por le të bëjnë seks dhe hesht. Çfarë modeli rekomandojnë? Të kafshës! Kafshët nuk shkruajnë për seksin. Nuk shkruajnë për organet gjenitale, kështu duhet të bëjë edhe njeriu i moralshëm dhe ne, duhet të marrim pikërisht kafshët si shëmbëlltyrë etike. Kafshët kanë moral sipas tyre, përndryshe ata jo vetëm se shajnë, ata edhe kërcënohen. Ata rekomandojnë epokën e majmunit. Kryeje aktin seksual në një pemë dhe hesht. Mos shkruaj se u kënaqe, pikë! Majmuni nuk e ka bërë kurrë, majmuni nuk e ka traditë, pse ta bëjmë ne?

Letërsia që nuk njeh liri të shprehjes është prodhim diktati. Ata nuk merren me librin, por me autoren, me burrin e saj dhe shpërthejnë si rojtar të moralit kolektiv, si në diktaturë apo teokraci. Kush ka autorizuar ata të pezullojnë kushtetutën? Kush u jep apo ku marrin ata të drejtën për të sharë dhe për t'i ndaluar autores lirinë e mendimit dhe shprehjes, që i garanton kushtetuta? Pse ata nuk shfrytëzojnë lirinë demokratike dhe shkojnë atje, ku liria e mendimit ngulfatet me ligje, polici dhe kamxhik? Ku marrin ata atë të drejtë te vihen mbi ligjin dhe pëllasin për moralin kolektiv duke u shprehur me amoralitet dhe mu ashtu si nuk do të pranonin t'u shahen gratë e tyre?

Ku marrin ata atë të drejt morale të shajnë pamoralshëm një shkrimtare, një grua, pse nuk shkruan siç u pëlqen atyre që jetojnë në shekull tjetër, që gjoja duan demokracinë, por me ide komuniste, që gjoja mbrojnë moral, por me ide zakonore, edhe atë, duke u përpjekur të kontrollojnë të menduarit me kërcënime dhe sharje. Po pse ata janë pezmatuar aq keq ? Ata mund të kenë gjithçka, por jo edukatë, jo moral. Mungesën e tij, e treguan me fjalorin e tyre.

Letërsia në botën demokratike nuk kërkon leje nga periferia rurale. Ajo është shprehje, mendim dhe nuk ka lirinë vetëm autorja, por lirinë për të mos lexuar kanë edhe ata rrugaçët, që duke sharë me pafytyrësi, gjoja sulmojnë një amoralitet, por duke i dhënë vetes lirinë arrogante maskiliste, për t'u bërë vet të pamoralshëm. Autorja nuk ka sharë njeri. Ata që gjoja vajtojnë për moral kolektiv, ata nuk ndalen së shikuari filma pornografik, por edhe më keq, ata grave u pezullojnë mundësitë, që ofron demokracia, pra lirinë për të qenë vetja, jo dikush tjetër. Ata durojnë lirinë e grave për të luajtur një rol, që i pëlqen burrit. Lirinë për të shkruar dhe menduar sipas nivelit dhe shijes së tyre. Në demokraci kanë mirëpo edhe ata lirinë, siç edhe kanë klosharët, domethënë për të mos lexuar dhe blerë libra.

Të mbrohet Rita Petro, domethënë të mbrohet baza e demokracisë, e lirisë së mendimit edhe në art!

BOTA SOT